Το Νεοχώρι θα το συναντήσεις σαν αναφορά σε όλους τους τουριστικούς οδηγούς για την λίμνη Πλαστήρα. Και τους ανθρώπους του, σε όλες τις δράσεις και τις κινητοποιήσεις που γίνονται τα τελευταία χρόνια για την υπεράσπιση των Αγράφων. Η θέα προς το οροπέδιο της Νεβρόπολης, οι ξενώνες και οι ταβέρνες, το έχουν ορίσει ως έναν σταθερό προορισμό αναψυχής. Εάν πάρεις, όμως, στον κεντρικό δρόμο μία απότομη και ανυποψίαστη δεξιά στροφή,θα ανηφορίσεις προς εκείνον το μαχαλά του χωριού όπου θα συναντήσεις μόνιμους κατοίκους και όχι επισκέπτες. Αυτοί οι κάτοικοι έχουν συστήσει εδώ και δέκα χρόνια τον δραστήριο Πολιτιστικό Σύλλογο Νέων Νεοχωρίου (ΠΣΝΝ). Συζητήσαμε με κάποιους από αυτούς, με τον Γιώργο Καραντώνη, την Ξένια Κουτρομάνου και την Κρυσταλλία Μήτσιου, για τα βιώματα του χωριού και τις εμπειρίες του αγώνα.
Ο σύλλογος ξεκίνησε σαν ιδέα το 2009-2010 όταν και έγιναν επαφές με νέους της περιοχής μας και φτάσαμε στην οριστική αίτηση στο πρωτοδικείο το 2011. Είναι ο συνδετικός κρίκος με τα πιο νέα παιδιά. Έχει 250 μέλη περίπου και κάνουμε πλούσιες δράσεις όλο τον χρόνο, κυρίως το καλοκαίρι», θα μας κάνει μία συνοπτική εισαγωγή ο πρόεδρος, Γ. Καραντώνης.
Η πρώτη αφορμή
Στις αρχές Ιουνίου 2019 θα διοργανωθεί στο ορειβατικό καταφύγιο των Αγράφων η «Πανελλήνια συνάντηση φίλων των Αγράφων». Με πρωτοβουλία του Ορειβατικού Συλλόγου της Καρδίτσας, τη συμμετοχή ορειβατικών συλλόγων από όλη την επικράτεια και τοπικών πολιτιστικών συλλόγων είναι η πρώτη μαζική, δημόσια παρουσία αυτού του κινήματος που ονομάστηκε «SaveAgrafa». Είναι και η αφορμή για να κινητοποιηθεί ο σύλλογος, να συζητήσει για τα έργα που σχεδιάζονται στην ευρύτερη περιοχή και να συμμετάσχει στη συνάντηση. «Δύο-τρεις μήνες πριν το τριήμερο στο καταφύγιο βγάλαμε ένα εμπεριστατωμένο ψήφισμα, ήμασταν η πρώτη μή περιβαλλοντική συλλογικότητα που έβγαζε κάτι τέτοιο. Είχαμε μία εβδομάδα που τρέχαμε και στέλναμε τα βράδια σημειώσεις ο ένας στον άλλον. Βέβαια ήταν μεγάλο για ψήφισμα, 4 σελίδες, αλλά ο σκοπός ήταν ότι έπρεπε να ενημερωθεί ο κόσμος, ο οποίος το μόνο που καταλάβαινε τότε ήταν α/γ ίσον δωρεάν ρεύμα, ρεύμα οικολογικό. Διαβάζοντάς το ακόμα και ο πιο αφελής αναγνώστης θα καταλάβαινε ότι κάτι γίνεται εδώ. Μετά συντονιστήκαμε και ακολουθήσαμε όλες τις δράσεις και τις διαδηλώσεις που μπορούσαμε», λέει ο Γιώργος.
Η ανάγκη της ενημέρωσης
Από εκεί και πέρα άρχισε ένας μαραθώνιος ενημέρωσης σε τοπικό επίπεδο. «Είναι δύσκολο να ενεργοποιήσεις ανθρώπους για πράγματα που θα συμβούν πολύ πιο μακρυά. Μία αντίδραση ήταν,”σιγά τι θα γίνει εκεί πάνω”. Έλεγαν ”εδώ δεν έχουμε νερό να πιούμε, για τα Άγραφα θα μας πεις;” Αν κάποιος έχει τη διάθεση να καταλάβει και να ακούσει κάποια πράγματα, το πρόβλημα είναι κοντά. Μπορεί το έργο να είναι χιλιομετρικά μακρυά μας αλλά οι συνέπειές του θα έρθουν πολύ κοντά μας», λέει η αντιπρόεδρος Ξ. Κουτρομάνου. «Στην αρχή επειδή δεν γνώριζαν πολλά για το θέμα ήταν λίγο αδιάφοροι γιατί δεν τους αφορούσε προσωπικά. Αλλά μετά, με ενημέρωση και συμμετοχή του συλλόγου μπήκε λίγο ο κόσμος στη διαδικασία να ενδιαφερθεί να μάθει τι γίνεται», συμπληρώνει η Κρυσταλλία Μήτσιου. «Πιστεύω ότι πλέον, μετά από 2-3 χρόνια που έγινε σωστή και δυναμική ενημέρωση, ο κόσμος είναι ενάντια και μάλιστα συνειδητά. Βλέπουν και τις αντιδράσεις φορέων σε άλλες περιοχές και λένε δεν μπορεί, εδώ κάτι γίνεται, ξεσηκώνεται όλος ο κόσμος. Ο μόνος τρόπος ενημέρωσης των μεγάλων ανθρώπων στα χωριά είναι η τηλεόραση και έχει κάνει κακό», λέει ο Γιώργος. Γι’ αυτό και η ανάγκη της ενημέρωσης δεν εξαντλείται ποτέ. Έχεις να παλέψεις με υποψίες και στερεότυπα. «Όταν είχαμε πάει στην Καστανιά να κάνουμε μία ενημέρωση έρχεται μία γιαγιά και μου λέει, γιατί παιδί μου και εσύ με ”αυτούς”; Εμένα μου δίνουν 1.000 ευρώ για ένα χωράφι που δεν το αξιοποίησα ποτέ, γιατί θέλεις να μου πάρεις τα λεφτά, 400 ευρώ σύνταξη παίρνω. Και ήταν πολύ άβολο να της εξηγήσω, ότι δεν θέλω να της πάρω τα 1.000 ευρώ», θυμάται η Ξένια.
Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις
Αναρωτιόμαστε εάν η τουριστική ταυτότητα του χωριού επηρρεάζει με κάποιον τρόπο και τις θέσεις των κατοίκων του σχετικά με τα αιολικά. «Όταν κάναμε τις επαφές με τον κόσμο υπήρχαν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες που ήταν αντίθετες στις α/γ. Υπάρχουν κάποιοι που είναι σφόδρα αντίθετοι από άποψη ομορφιάς και περιβάλλοντος, δεν τους ενδιαφέρει το ρεύμα ή αν θα πεθάνουν οι γυπαετοί. Ήρθαν εδώ, έστησαν ένα ξενοδοχείο και λένε ότι δεν θέλουν οι πελάτες τους να βλέπουν αυτό. Προφανώς δεν έχουν συνολική εικόνα της ζημιάς, αλλά τους ενδιαφέρει μόνο αυτό το κομματι. Τους θέλουμε στον αγώνα μας και αυτούς», τονίζει ο Γιώργος. Και θα προσθέσει ότι «για μένα δεν είναι μόνο το αισθητικό κομμάτι. Έχω πρόβλημα και με την υποβάθμιση που θα υποστούμε σαν μόνιμοι κάτοικοι, τα προβλήματα στον υδροφόρο ορίζοντα, την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Ακόμα και με την υποβάθμιση των μνημείων». Ωστόσο υπάρχουν και εκείνοι που περιμένουν ότι θα αυξηθεί η κίνηση στα μαγαζιά τους, που περιμένουν τους εργάτες να διανυκτερεύουν στους ξενώνες τους, ενώ υπάρχουν και ξενοδοχεία που έχουν παραχωρήσει στις εταιρείες τα ελικοδρόμιά τους.
Διαφορετικές αφετηρίες
Η συμμετοχή για έναν πολιτιστικό σύλλογο σε έναν πολύμορφο αγώνα όπου συμμετέχουν και συλλογικότητες με διαφορετικές αφετηρίες αποτελεί μία πρόκληση. Και απαιτεί την τήρηση ισορροπιών εκατέρωθεν. «Επειδή αναγκαστικά πρέπει να έχεις επαφές με την πολιτεία σε κάποια θέματα που αφορούν και τις δράσεις του συλλόγου, είμαστε ξεκάθαροι στη θέση μας: Σαν σύλλογος, συμμετέχουμε σε δράσεις που κάνει το Δίκτυο Φορέων και Πολιτών, η Ανοιχτή Συνέλευση, το Συντονιστικό Αγώνα Αγράφων, η Πρωτοβουλία Αθηνών κ.α.. Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα να συμμετέχουμε εφόσον δεν υπάρχουν κάποια ιδιοτελή κίνητρα από πίσω. Όταν βγάλαμε το ψήφισμα ήμασταν ξεκάθαροι και σαν διοικητικό συμβούλιο αλλά και σαν γενική συνέλευση που κάναμε το καλοκαίρι. Δεν μπορεί κανείς να βγει να πει ότι κάποιος μας υποκίνησε. Στο περιβαλλοντικό θέμα υπόδειξη από πολιτικό δεν μπορούμε να δεχθούμε. Άλλο να ακούσεις έναν περιβαλλοντικό φορέα που μιλά για το αντικείμενο αυτό, άλλο τον πολιτικό ο οποίος σήμερα σου λέει το ένα και αύριο το άλλο. Η παλαιότερη δημοτική αρχή ήταν υπέρ των αιολικών. Το 2016 είχε γίνει εκείνο το περίφημο δημοτικό συμβούλιο που πέρασε σε 10 δεύτερα το θέμα της διάνοιξης δρόμων, 20-1 ήταν οι ψήφοι τότε. Άλλαξε τώρα η δημοτική αρχή και είναι ενάντια, προς τιμήν τους κάποιοι τώρα ψήφισαν κατά των αιολικών», λέει ο Γιώργος. Η Ξένια συμπληρώνει ότι «μπορεί να είναι πολιτικό το θέμα αλλά δεν γίνεται κομματικό. Όσον αφορά τις επαφές με άλλους συλλόγους, τα σχόλια είναι κολακευτικά για τον αγώνα που κάνουμε. Σίγουρα υπάρχει και μία καχυποψία, γιατί τόσο πάθος γι’ αυτό το θέμα και αν υπάρχει κάτι απο πίσω. Εγώ το έχω νιώσει. Προσωπικά θα συμμαχήσω με θεούς και δαίμονες προκειμένου να μην μπουν α/γ. Με ενδιαφέρει ο κοινός παρανομαστής. Ως πολιτιστικός προσπαθούμε να μην έχουμε έντονη πολιτική γραμμή γιατί το κάνει δύσκολο. Και είναι ούτως ή άλλως δύσκολες οι διαφορετικές αφετηρίες όταν εκπροσωπείς ένα πολιτιστικό σύλλογο. Γιατί έρχεσαι υπόλογος σε κάποιους άλλους που προέρχονται από ένα άλλο μέτωπο. Είναι λεπτές οι ισορροπίες. Μπορεί και με άλλους να έχουμε κοινό στόχο, αλλά η διαφορετική αφετηρία μπορεί να ενοχλεί και να περιπλέκει τα πράγματα».
Περπατώντας τα βουνά
Η έλλειψη ουσιαστικής επαφής με τον τόπο, πέρα από το εφήμερο μίας επίσκεψης σε αυτόν, είναι μία πραγματικότητα που καλείται να διαχειριστεί ένας σύλλογος. «Οι νέοι του χωριού μας επειδή μένουν σε μακρινές περιοχές, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, και έρχονται για λίγο καιρό στο χωριό δεν θέλουν να χαραμίσουν τον χρόνο τους με πολιτιστικές δράσεις τόσο σημαντικές. Υπάρχουν άτομα που βοηθάνε και συμμετέχουν αλλά η μεγαλύτερη μερίδα δεν είναι σε αυτόν τον παλμό», περιγράφει η νεότερη της συζήτησης, Κρυσταλλία. Και πώς μπορείς να το αλλάξεις αυτό; «Κάθε καλοκαίρι θα κάνουμε μία πεζοπορία σε μία κορυφογραμμή, Βουτσικάκι, Μπορλέρο. Εκεί βλέπουμε τα παιδιά να μυρίζουν το χώμα, να γίνονται ένα με τα δένδρα, να ακούν τα τιτιβίσματα και να τους γίνεται οικείο. Εγώ προσπαθώ να τους μπλέξω συναισθηματικά, να καταλάβουν ότι είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους. Και αυτό γίνεται όταν έρχεσαι σε επαφή με το βουνό, όταν κάνεις δράσεις. Ξέρω ανθρώπους από το σύλλογο που έρχονται τα καλοκαίρια, μένουν στην Αθήνα και έχουν πάει στην Πρωτοβουλία που υπάρχει εκεί να δώσουν το παρών. Και νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που κερδήθηκε από τον σύλλογο», λέει η Ξένια.
Μόνη εναλλακτική ο τουρισμός;
Σχεδόν πάντα η κουβέντα γύρω από τα αιολικά εργοστάσια καταλήγει κάποια στιγμή στην αναζήτηση διαφορετικών προτάσεων για την ανάπτυξη του τόπου. Και όταν λέμε ανάπτυξη εννοούμε το πρώτο και βασικό: τη δυνατότητα των ανθρώπων να επιβιώσουν και να μπορούν να μείνουν στα χωριά τους. Το δημιουργία του βασικού τουριστικού προϊόντος του νομού Καρδίτσας, της λίμνης Πλαστήρα, είναι αυτό που θα ερημώσει και τα γύρω χωριά από τους μόνιμους κατοίκους τους. «Η δημιουργία της λιμνης έθαψε όλες τις απασχολήσεις που είχαν τότε οι άνθρωποι του χωριού και τους ανάγκασε ή να μετακινηθούν σε άλλες δραστηριότητες ή να μεταναστεύσουν. Και εν τέλει μετανάστευσαν, οι 9 στους 10. Οπότε ο τουρισμός είναι μονόδρομος γι’ αυτήν την περιοχή, δεν μπορεί να αναπτυχθεί αλλιώς», λέει ο Γιώργος. Και περιγράφει το σήμερα. «Αγροκτηνοτροφία δεν υπάρχει, ειδικά για νέους. Δεν έχω δει κανέναν κάτω των 40-50 χρόνων να ασχολείται με τέτοιο επάγγελμα. Που σημαίνει ότι φεύγοντας κάτι παππούδια που ασχολούνται με αγροτικά και κτηνοτροφία, θα σβήσουν. Από εκεί και πέρα, η ήπια ανάπτυξη έχει και κάποιες παραμέτρους. Τί θα πει ήπια; Δόμηση άνευ όρων; Παρέμβαση και αλλοίωση περιβάλλοντος κατά το ”δοκούν”; Όπως και όπου θέλει ο καθένας; Υπάρχει η Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου που δεν σου επιτρέπει να χτίσεις κάτω από τον παραλίμνιο δρόμο. Η τοπική αυτοδιοίκηση προσπαθεί να ελαστικοποιήσει τη ΖΟΕ για να φτιάξει το υδατοδρόμιο, το κωπηλατοδρόμιο κ.α.. Οπότε πρέπει να πάμε σε μια μορφή ήπιας ελαστικοποίησης για να υπάρξουν και άλλες μορφές εναλλακτικού τουρισμού: αναρριχήσεις, ράφτινγκ και άλλα θαλάσσια και μη αθλήματα. Αλλιώς μένουμε όπως είμαστε και γεμίζουμε ξενώνες και ταβέρνες. Ειδικά εδώ στο χωριό μας, τη δεκαετία του ‘90 πολλοί κάτοικοι μεγάλης ηλικίας, έφτιαξαν ενοικιαζόμενα δωμάτια. Τώρα βέβαια τα βλέπεις όλα κλειστά. Έμειναν κυρίως οι μεγάλες μονάδες. Οι νέοι είτε έχουν δουλειά γύρω από αυτά τα αντικείμενα, είτε δεν μένουν καν εδώ. Άλλο να έρθεις σαν επισκέπτης το σαββατοκύριακο και άλλο να ζεις εδώ». Για την Ξένια «όλες αυτές οι ταβέρνες και τα ξενοδοχεία μπορεί να έδωσαν χρήμα για κάποιες εποχές, όλοι δουλέψαμε, και εγώ στον τουριστικό κλάδο ήμουν τα προηγούμενα χρόνια, νομίζω όμως ότι αλλοίωσαν την αισθητική του τόπου. Εμένα μου λείπει στο χωριό το σοκάκι με την τσουκνίδα και τα βάτα. Είμαι υπέρ μίας ήπιας εναλλακτικής λύσης του τουρισμού, απλά δεν θα ήθελα να γίνουν άλλα κτίρια μεγαλύτερα, οτιδήποτε θα μπορούσε να αλλοιώσει περισσότερο το τοπίο. Δεν νοείται χωριό με 15 ταβέρνες και 15 ξενοδοχεία».
Ο αγώνας είναι κάτι το συλλογικό
«Για μένα οι στιγμές που βρισκόμαστε με άλλους συναγωνιστές που θέλουν το καλό του τόπου είναι όλες σημαντικές» λέει ο Γιώργος και συνεχίζει: «Ξεχωριστή όμως στιγμή ήταν η πρώτη δυναμική επαφή με άλλους ανθρώπους από όλη την Ελλάδα στο ορειβατικό καταφύγιο εκείνο το τριήμερο του 2019 καθώς και η μεγαλειώδης διαδήλωση στην Καρδίτσα τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου». Δυνατά βιώματα έχει και η Ξένια. «Εκτός από αυτές τις δράσεις, ξεχωρίζω και κάποιες άλλες που πραγματοποιήθηκαν στους χώρους που έχουν ξεκινήσει παράνομα κάποια χωματουργικά έργα όπως τη διαδήλωση στη Νιάλα και στον Τύμπανο. Γύρισα πίσω κάποια στιγμή και κοίταξα πόσος κόσμος ανεβαίναμε. Και κατάλαβα ότι όντως κάτι γίνεται, ότι κάτι μπορεί να αλλάξει. Ήρθε κόσμος από την Κρήτη, από την Τήνο. Είδα εκεί όπου είχαν πρωτοσκάψει και ενώ στην αρχή το είχα πάρει ατομικά, ότι όχι δεν θα το αφήσω, εν τέλει κατάλαβα ότι ήταν συλλογικό, ότι δεν θα το αφήσουμε όλοι μαζί».
Ιανός και αλληλεγγύη
Τις ημέρες αμέσως μετά το καταστροφικό πέρασμα του «Ιανού» ο Πολιτιστικός Σύλλογος Νέων Νεοχωρίου έκανε έκκληση για συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης για τους ανθρώπους των ορεινών χωριών. Το άτυπο δίκτυο ανθρώπων και συλλόγων που αγωνίζονται ενάντια στα αιολικά ενεργοποιήθηκε και στήριξε με οποιονδήποτε τρόπο μπορούσε την προσπάθεια. «Μαζέψαμε μία μεγάλη ποσότητα που πριν δύο εβδομάδες [σ.σ. η συνέντευξη έγινε μέσα Μαρτίου] έφυγαν τα τελευταία πράγματα. Σε ανθρώπους, λίγο-λίγο, όποτε και όπου χρειαζόντουσαν. Μερικές φορές με υπεράνθρωπες προσπάθειες όπως τότε που για να φτάσουν είδη πρώτης ανάγκης στον Καρβασαρά, τα περνάγαμε με τριχιά πάνω από τον Καριτσιώτη ποταμό», λέει ο Γ. Καραντώνης.