* Συνέντευξη στην αντιεξουσιαστική εφημερίδα Άπατρις από άτομο που συμμετέχει στον αγώνα στα Άγραφα, Νοέμβριος 2019.
Για την Ελλάδα του 2019, η ενέργεια φαίνεται να είναι ο κινητήριος μοχλός της πολιτικής που ασκεί εντός ΕΕ αλλά και στο εσωτερικό της. «Το νέο αιολικό πάρκο (στον Καφηρέα της Εύβοιας) είναι μία ακόμη απόδειξη ότι ο επενδυτικός χειμώνας δίνει τη θέση του στην αναπτυξιακή άνοιξη. Η Ελλάδα αλλάζει με νέες επενδύσεις και νέες δουλειές» είπε ο Κ. Μητσοτάκης. Η νεοφιλελεύθερη ακροδεξιά κυβέρνηση, αγκαζέ με πολυεθνικές εταιρείες τρομακτικής ισχύος, έχουν βαλθεί να κατασκευάσουν το τέλειο σχέδιο απομύζησης και κατακερματισμού του φυσικού πλούτου. Στο όνομα της ανάπτυξης, δηλαδή, να περάσουν από πάνω μας.
Ένα από τα χαρτιά που έχουν ήδη ανοίξει είναι οι εξορύξεις υδρογονανθράκων σε γη και θάλασσα της Δυτικής Ελλάδας (βλ. φυλλο 42). Μαζί τους έφεραν θύελλα αντιδράσεων όχι μόνο από οικολογικές οργανώσεις, αλλά και από κατοίκους, πολιτικές συλλογικότητες και ανοιχτές συνελεύσεις, οι οποίες πέραν της οικολογικής διάστασης μιας τέτοιας διαδικασίας που ανέδειξαν, αντιπαρατίθενται και στη γεωπολιτική σημασία της ενεργειακής εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων. Ο άσσος στο μανίκι όμως, για την κοινωνική αποδοχή της λεηλασίας, είναι η πράσινη ανάπτυξη, κυρίως λόγω των ιδεολογικών εργαλείων που τη συνοδεύουν και χρησιμοποιούνται από την εξουσία. Μέχρι τον Δεκέμβρη του 2018, στον ελλαδικό χώρο βρίσκονταν σε κάποια φάση αξιολόγησης, αδειοδότησης ή εγκατάστασης περίπου 20.000 ανεμογεννήτριες, ως το κομμάτι της πράσινης ανάπτυξης ή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που είναι δυνατό να διεκπεραιωθεί σε πάνω από 1.500 σημεία της χώρας. Και παρότι μέχρι σήμερα δεν έχει εγκριθεί καμία οικολογική αξιολόγηση των εγκαταστάσεων, αυτή τη στιγμή, μαζί με την Εύβοια και τη Σαμοθράκη, η πυξίδα του κινδύνου στον επενδυτικό χάρτη, μάς δείχνει την οροσειρά των Αγράφων.
Από αρχές του καλοκαιριού κάτοικοι των γύρω περιοχών οργανώνονται και δημιουργούν σημεία συνάντησης και συζήτησης περί της εγκατάστασης των βιομηχανικών αιολικών πάρκων στην οροσειρά των Αγράφων. Πλήθος κόσμου αντιστέκεται με τη φυσική του παρουσία και τον λόγο του, μέσα από παρεμβάσεις και εκδηλώσεις, όπως έγινε στην κατασκήνωση ενάντια στα αιολικά πάρκα που πραγματοποιήθηκε στο οροπέδιο Καραμανώλη από τις 19 Ιούλη, στη συγκέντρωση έξω από το δημαρχείο Καρδίτσας στις 5 Αυγούστου, ενόσω διεξαγόταν η δημοπράτηση έκτασης για την εγκατάσταση τμήματος Γραμμής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, αλλά και το Σάββατο 12 Ιούλη με τη δυναμική πορεία στην πόλη της Καρδίτσας μετά από πανελλαδικό κάλεσμα της «Ανοιχτής Συνέλευσης Ενάντια στην Πράσινη Ανάπτυξη και στα Αιολικά στα Αγραφα». Συνέχεια έχει και ο Σεπτέμβρης, με κινητοποιήσεις να λαμβάνουν χώρα στις βουνοκορφές, όμως τότε δύο εταιρείες επιχειρούν να ανεβάσουν μηχανήματα στα οροπέδια της Νιάλας και του Βοϊδολίβαδου, υπό την προστασία οπκε και ασφαλιτών, και να ξεκινήσουν εργασίες εγκατάστασης ανεμογεννητριών, χωρίς επιτυχία. Σάββατο 12 Οκτώβρη διεξάγεται η μαζικότερη για την πόλη της Καρδίτσας πορεία ενάντια στα αιολικά.
Στ’ Άγραφα κινητοποιούνται οι αντιστάσεις, όχι τα μηχανήματα.
Ακολουθεί η συνέντευξη που δόθηκε στη εφημερίδα από τον σύντροφο Β. τέλη Σεπτέμβρη ’19.
Γκρίνο
Από πότε και από τι απειλούνται τα Άγραφα;
Η ιστορία ξεκινάει από το 2008 όταν με μία απόφαση του τότε υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, Σουφλιά, ορίζεται ένα συγκεκριμένο χωροταξικό πλαίσιο για την ανάπτυξη ΑΕΠ, στο οποίο και καταγράφονται κάποιες περιοχές σαν «αιολικής προτεραιότητας». Ανάμεσα σε αυτές τις περιοχές είναι και τα βουνά των Αγράφων. Το σχέδιο, λοιπόν, γι ‘αυτά τα βουνά, θέλει σε πρώτη φάση να κατασκευαστούν δύο αιολικές εγκαταστάσεις με 40 α/γ στη Νιάλα και στον Μίχο-Βοϊδολίβαδο, ενώ συνολικά σχεδιάζεται να τοποθετηθούν 550 α/γ. Μιλάμε για κορυφές από τα 1600 έως και λίγο πάνω από τα 2100 μέτρα, με καμία ανθρωπογενή παρέμβαση, με μία άγρια και επιβλητική ομορφιά. Πέρα από τους τόνους μπετόν που θα πέσουν στα βουνά για τις βάσεις των α/γ, πέρα από τα μεγαθήρια 120μ. που θα υψωθούν στις κορυφές, πέρα από τα εκτεταμένα δασικά κομμάτια που θα αποψιλωθούν για να ανοίξουν ή να διαπλατυνθούν δρόμοι για να περάσουν τα μηχανήματα, πέρα από το υποστηρικτικό δίκτυο της ΔΕΗ υψηλής τάσης που θα περνάει μέσα από το δάσος, μιλάμε και για έναν τόπο που είναι χαρακτηρισμένος ως ζώνη Natura 2000, με 1300 είδη φυτών και πολλά σπάνια είδη ορνιθοπανίδας.
Πέρα όμως από τις α/γ, το σχέδιο λεηλασίας της περιοχής προβλέπει και μία σειρά από μικρά υδροηλεκτρικά φράγματα τα οποία με τη μέθοδο της αντλησιοταμίευσης θα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας.
Υπάρχει κάποια ραγδαία εξέλιξη το τελευταίο διάστημα; Σε τι στάδιο βρίσκεται ο αγώνας τώρα;
Τον περασμένο Ιούνη, το ΣτΕ απέρριψε την προσφυγή του «Δικτύου Φορέων και Πολιτών για την προστασία των Αγράφων» κατά των αδειών εγκατάστασης των δύο αιολικών εργοστασίων. Ωστόσο εκκρεμεί ακόμη να εγκριθεί από το υπουργείο μία Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ) που έχει ζητηθεί, χωρίς την οποία δεν μπορεί να ξεκινήσει κανένα έργο. Οι εταιρίες στα βουνά συνεχίζουν να κάνουν τις δικές τους κινήσεις, και να στήνουν σε κάποιες κορυφές ανεμομετρικούς ιστούς, οι οποίοι μαζεύουν επιστημονικά δεδομένα απαραίτητα για τη μετέπειτα εγκατάσταση των α/γ. Ένα σημαντικό κομμάτι του αγώνα είναι και το αυτοοργανωμένο camp που διοργανώθηκε για 45 μέρες, από τα μέσα Ιούλη μέχρι το τέλος του Αυγούστου στο οροπέδιο του Καραμανώλη, από την Πρωτοβουλία κατοίκων Αθήνας για την προστασία των Αγράφων.
Αυτή τη στιγμή τα πράγματα στο βουνό θα μπορούσαμε να πούμε ότι παραμένουν στάσιμα, ωστόσο το φθινόπωρο είναι πάντοτε μία κρίσιμη εποχή όπου τα πάντα μπορούν να αλλάξουν γρήγορα. Το αργότερο μέχρι τα τέλη του Νοέμβρη είναι η περίοδος που οι καιρικές συνθήκες επιτρέπουν στις εταιρείες να θέσουν σε εφαρμογή τα όποια σχέδιά τους. Ο χειμώνας κάνει τα βουνά των Αγράφων… απάτητα για τους εργολάβους, και πολλές φορές και για τους ίδιους τους ελάχιστους κατοίκους που θα ξεχειμωνιάσουν εκεί πάνω.
Ποιοι είναι οι εμπλεκόμενοι στην ενεργειακή εκμετάλλευση των Αγράφων;
Είναι δύο εταιρείες. Η «Ανεμοδυναμική» και η «Πουνέντης». Στην πρώτη, το μισό, και στην δεύτερη ολόκληρο το μετοχικό κεφάλαιο κατέχει η «ΕΛ.ΤΕΧ. Άνεμος», η οποία είναι θυγατρική της γνωστής «ΕΛΛΑΚΤΩΡ». Οπότε καταλαβαίνουμε ποιος κάνει παιχνίδι στο έργο. Και γενικώς όλα αυτά τα χρόνια έχει παρατηρηθεί από τον κόσμο που ασχολείται με την «χαρτούρα» αυτού του αγώνα, παρακολουθώντας αποφάσεις, αιτήσεις και αδειοδοτήσεις, ότι οι διάφορες εταιρείες που εμπλέκονται με κομμάτια του έργου κάθε τόσο αλλάζουν και όνομα.
Τι ωθεί τον κόσμο να αγωνιστεί ενάντια στην εγκατάσταση των ανεμογγενητριών και από ποια θέση το κάνει;
Υπάρχει μία βιωματική και συναισθηματική σχέση με αυτόν τον επιβλητικό τόπο, είτε των ανθρώπων που ζουν μόνιμα εκεί και πολύ περισσότερο αυτών που κατάγονται από εκεί. Εξάλλου η γεωγραφία των Αγράφων έχει καθορίσει κοινωνικά και πολιτιστικά τις κοινότητες των ανθρώπων εκεί. Υπάρχουν κτηνοτρόφοι σε αυτά τα μέρη που νιώθουν να απειλείται ο τρόπος επιβίωσής τους. Υπάρχει και εκείνος ο κύκλος ανθρώπων που ζουν από το αγροτουρισμό που έχει αναπτυχθεί στον άξονα της λίμνης Πλαστήρα, και θεωρούν ότι η καταστροφή του φυσικού τοπίου θα είναι επιβαρυντική για την περιοχή ως πόλο τουριστικής έλξης.
Πώς αντιλαμβάνεται ο κόσμος που ζει και αγωνίζεται στα Άγραφα τη λεγόμενη πράσινη ή βιώσιμη ανάπτυξη, και πώς ο υπόλοιπος κόσμος της περιοχής;
Δεν θα έλεγα ότι ο αγώνας στα Άγραφα οριοθετείται πολιτικά μέσα από την εναντίωση στην πράσινη ανάπτυξη. Τουλάχιστον όσον αφορά τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Αυτή τη θέαση του αγώνα τη συναντάς στην πόλη της Καρδίτσας από το πολιτικοποιημένο κομμάτι το οποίο συμμετέχει σε αυτόν τον αγώνα. Και το ωραίο είναι ότι αυτά τα δύο μπορούν εύκολα να συνδιαλλαγούν όχι πάνω σε κάποιες αφηρημένες θεωρητικές έννοιες, αλλά στο πεδίο του αγώνα. Είναι εδώ που η θεωρία συναντάει το παράδειγμα της πραγματικότητας, και κάπως έτσι συνομιλείς με διαφορετικούς όρους με τον απέναντί σου. Έχει πολύ δρόμο μπροστά της όλη αυτή η ιστορία, γιατί έχεις να αποδομήσεις έννοιες που κοινωνικά είναι με έναν αφαιρετικό τρόπο, θετικά φορτισμένες: την ανάπτυξη, και μάλιστα στην πράσινη εκδοχή της, σε μία εποχή που η οικολογική ευαισθησία προμοτάρεται ως επιτομή του ενδιαφέροντος για τα κοινά, όπως π.χ. συνέβαινε στα ’90s με τα τηλεοπτικά φιλανθρωπικά γκαλά για τα παιδιά του «τρίτου κόσμου».
Με ποια μέσα προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη συναίνεση των κατοίκων στο περιβαλλοντικό έγκλημα που επιχειρείται;
Τους τελευταίους μήνες στο βουνό οι εταιρείες έχουν αρχίσει, πέρα απ ‘το να υπόσχονται, να δίνουν και μεροκάματα. Έτσι θα συναντήσεις μηχανικούς και τοπογράφους στην Καρδίτσα και το Καρπενήσι, που έχουν εξασφαλίσει για κάποιους μήνες δουλειά, θα συναντήσεις και κάποιους κτηνοτρόφους που κάνουν τους σεκιούριτι των εταιρειών γνωρίζοντας τα μονοπάτια και τις πλαγιές. Η δική μου αίσθηση είναι ότι το κομμάτι των υποσχέσεων ανταποδοτικών τελών στους δήμους όπου θα γίνουν τα έργα δεν έχει πιάσει, αφενός γιατί υπάρχει μία ιδιαίτερη βιωματική και συναισθηματική αλληλεπίδραση των ντόπιων με το βουνό όπου ζουν, και αφετέρου γιατί οι νεοεκλεγέντες δήμαρχοι της περιοχής έχουν ταχθεί εναντίον του έργου, αποδομώντας το δηλαδή μέχρι ενός σημείου και με όρους αυτοδιοικητικούς.
Με ποια εργαλεία, και μέσα από ποιες διαδικασίες αντιστέκεστε συλλογικά απέναντι στην εγκατάσταση των ανεμογεννητριών στα Άγραφα;
Με το ζήτημα της λεηλασίας των Αγράφων αρχικά ασχολήθηκε κάποιος κόσμος από την Καρδίτσα πριν αρκετά χρόνια, το 2013. Τότε συγκροτήθηκε το Δίκτυο που ανέφερα και προηγουμένως, το οποίο αποτελείται μέχρι και σήμερα από διάφορους φορείς και πολίτες της περιοχής. Κάτι παραπάνω από ένα χρόνο υπάρχει η «Πρωτοβουλία κατοίκων της Αθήνας για την προστασία των Αγράφων», ενώ τον Αύγουστο που μας πέρασε συγκροτήθηκε στην Καρδίτσα η «Ανοιχτή συνέλευση ενάντια στην πράσινη ανάπτυξη και στα αιολικά στα Άγραφα». Αυτός ο αγώνας έχει κινητοποιήσει και ένα ευρύτερο κοινωνικό κομμάτι της πόλης. Το πιο χαρακτηριστικό του παράδειγμα είναι και η συμμετοχή των οργανωμένων οπαδών της Αναγέννησης Καρδίτσας, όχι μόνο στον δρόμο αλλά και στις συνελεύσεις.
Μέχρι και το καλοκαίρι ένα βασικό κομμάτι του αγώνα είχε να κάνει με την προσπάθεια να παρακολουθήσεις τις κινήσεις και τις προθέσεις των επενδυτών μέσα από ένα πλήθος χαρτούρας, στο οποίο εμπλέκονταν και διάφοροι τοπικοί θεσμικοί φορείς ή υπουργεία. Να μάθεις να διαβάζεις και να αποκρυπτογραφείς τις αιτήσεις τους, τις αδειοδοτήσεις τους ή τα όποια προαπαιτούμενα. Και επειδή πολλές απ ‘αυτές τις διαδικασίες είχαν και έχουν διάφορα κενά νομιμότητας, κόσμος του κινήματος τις χρησιμοποιεί για να δημιουργήσει κάποια προσκόμματα.
Μέσα στο καλοκαίρι νομίζω ότι είχαμε και τα δύο δυναμικά ανοίγματα του κινήματος, το ένα στις αρχές Ιούνη με την τριήμερη ορειβατική συνάντηση, και το άλλο με το 45ήμερο αυτοοργανωμένο camp στον Καραμανώλη. Δύο κινήσεις που κοινωνικοποίησαν πανελλαδικά το ζήτημα, και το έχουν τοποθετήσει σήμερα ως μία από τις αιχμές των περιβαλλοντικών αγώνων στον ελλαδικό χώρο. Η κατασκήνωση στο πεδίο, η γνωριμία με το βουνό, νομίζω είναι μία δυνατή εμπειρία για το εγχώριο κίνημα, παρθενική ίσως, η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί σε βάθος χρόνου.
Υπάρχει έμπρακτη αντίσταση/σαμποτάζ; Αν ναι, ποιες μορφές παίρνει και τι καταστολή αντιμετωπίζει;
Τον Αύγουστο έγιναν δύο συγκεντρώσεις στο δημαρχείο της Καρδίτσας ενάντια στην απόφαση του απερχόμενου τότε δημάρχου να δημοπρατήσει κάποιες δασικές εκτάσεις για την εγκατάσταση πυλώνων υψηλής τάσης της ΔΕΗ για τις α/γ. Λίγο οι εκατοντάδες κόσμου που πλαισίωσαν τα καλέσματα (που είχε χρόνια να τους δει η Καρδίτσα), λίγο κάτι τζαρτζαρίσματα με τις αστυνομικές δυνάμεις, λίγο τα χημικά που έπεσαν και η κατακραυγή που έπαιξε σε όλη την πόλη. ήταν δύο γεγονότα που και συσπείρωσαν τον κόσμο και έκαναν γνωστό το τι συμβαίνει στα Άγραφα, ακόμα και στον τελευταίο κάτοικο που μπορεί να μην ήξερε.
Απ’ την άλλη στο βουνό έχουν γίνει επίσης κάποιες κινήσεις σαμποτάζ. Την άνοιξη έγινε ένας εμπρησμός του εργοταξίου στη θέση Τύμπανος, όπου σχεδιάζεται να γίνει υποσταθμός της ΔΕΗ υποστηρικτικός στις αιολικές εγκαταστάσεις. Επίσης, σε διάφορες βουνοκορφές πέφτουν οι ανεμομετρικοί ιστοί που τοποθετούν οι εταιρείες, γι’ αυτό και τους τελευταίους μήνες έχει ενταθεί η προσπάθεια φύλαξής τους από ιδιωτικές εταιρείες ασφάλειας.
Έχει δημιουργηθεί κάποιο δίκτυο επικοινωνίας των αγωνιζόμενων στην ευρύτερη περιοχή των Αγράφων; Υπάρχει αλληλεπίδραση με αντίστοιχα κινήματα στον ελλαδικό χώρο;
Μία από τις πιο σημαντικές δουλειές που έκανε το camp του καλοκαιριού είναι κάθε μέρα να βρίσκεται ο κόσμος σε ένα διαφορετικό χωριό, σε έναν οικισμό στη μέση του πουθενά, όπου υπήρχε κουβέντα με τους κατοίκους και γνωριμία. Κάπως έτσι οργανώθηκαν και πάρα πολλές εκδηλώσεις ενημέρωσης, κάπως έτσι στήθηκε ένα καταρχήν δίκτυο γνωριμίας και επικοινωνίας το οποίο εμπλουτίζεται συνεχώς και ποιοτικά και ποσοτικά. Ένα δείγμα αυτής της δουλειάς είναι ότι στις 5 Αυγούστου στο δημαρχείο στην Καρδίτσα βρέθηκαν πολλοί κάτοικοι από τα χωριά των Αγράφων. Και μιλάμε τώρα για ανθρώπους που μπορεί να έπρεπε να διανύσουν απόσταση ακόμα και 2 ωρών για να φτάσουν στις 9 το πρωί στην πόλη.
Από εκεί και πέρα υπάρχει επικοινωνία και με αντιαιολικά κινήματα από περιοχές όπως η Μάνη, το Ρέθυμνο, η Σκύρος κτλ., πολλοί απ’ αυτούς είχαν βρεθεί και στο ορειβατικό 3ήμερο στις αρχές Ιούνη.
Υπάρχει διαφοροποίηση στη θέση των αντιστεκόμενων απέναντι στις βαπε και τις απε;
Είναι μία μεγάλη κουβέντα αυτή. Καταρχάς όλα αυτά τα σχέδια για τα οποία μιλάμε παραπάνω είναι βιομηχανικής κλίμακας, και σαν όγκος κατασκευών και σαν κιλοβατόρες ενέργειας που υποτίθεται ότι θα παράγουν. Από εκεί και πέρα το κομμάτι των ήπιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έναντι των βιομηχανικών είναι μία ανοιχτή κουβέντα στο εσωτερικό του κινήματος, μέρος μίας διερεύνησης της εναλλακτικής σου πρότασης. Γιατί είναι ένα πράγμα να λες ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι ένα καπιταλιστικό απότοκο, αλλά από την άλλη πρέπει στο εδώ και το τώρα να υπερασπιστούμε τη φύση και να προτείνουμε πρώτα στους εαυτούς μας τρόπους διαχείρισης των αντιφάσεών μας και της κοινωνικοποίησής μας μέσα σε αυτό το κοινωνικό μοντέλο.