Τα τελευταία χρόνια, όπως όλη η ορεινή Ελλάδα, έτσι και στα Άγραφα υπάρχει μια μεγάλη πληθυσμιακή συρρίκνωση, συνέπεια της ανυπαρξίας πολιτικής διατήρησης και ανάπτυξης της ορεινής κοινωνίας από την πολιτεία. Έτσι βλέπουμε εγκαταλελειμμένα σχεδόν χωριά, με κατοίκους κυρίως υπερήλικες, χωρίς σχολεία, χωρίς νέους ανθρώπους που θα ήθελαν να ζήσουν στον τόπο τους, αλλά δεν υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις. Και δεν φτάνει όλη αυτή η εγκατάλειψη από την πολιτεία, τελευταία δέχονται μια βάναυση επίθεση από τους επενδυτές της λεγόμενης «πράσινης» ανάπτυξης.
Άδειες ξεφυτρώνουν καθημερινά, για αιολικά στα βουνά μας, για φωτοβολταϊκάστα στα λιβάδια μας και μικρά υδροηλεκτρικά σε όλα τα ποτάμια μας και όλοι αυτοί μας υπόσχονται την πολυπόθητη ανάπτυξη!!!
Αλλά για ποια ανάπτυξη μιλάμε, όταν θα έχουν ισοπεδωθεί τα βουνά μας, θα έχουν ρημάξει τα βοσκοτόπια μας, θα έχουν ξεραθεί τα ποτάμια και τα ρέματά μας, όταν θα έχει αλλάξει μορφή αυτή η σπάνια άγρια ομορφιά των κορυφογραμμών, των αλπικών λιβαδιών, της αέναης κίνησης των νερών και των άγριων πουλιών και θα έχει καταστραφεί ανεπανόρθωτα η βιοποικιλότητα;
Όλοι εμείς που αγαπάμε τα Άγραφα, που ζούμε σ’ αυτά, που αναπνέουμε τον αέρα τους, κάπως αλλιώς την φανταζόμαστε αυτήν την περιβόητη ανάπτυξη, που πολλοί την ευαγγελίζονται αλλά λίγοι την πιστεύουν…
Ονειρευόμαστε μια άλλου είδους ανάπτυξη, όπου τον πρώτο λόγο θα τον έχει ο απέραντος σεβασμός σε αυτόν τον τόπο, σε όλες τις μορφές ζωής, στο φυσικό περιβάλλον και στην βιοποικιλότητα.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι, υπάρχει αυτή η πρόταση; Είναι ρεαλιστική;
Πιστεύουμε ότι είναι απόλυτα εφικτή, αρκεί να υπάρχει η βούληση και οι κατάλληλες συνέργειες. Θεωρούμε ότι ο συνδυασμός δράσεων είναι ο πυλώνας της ήπιας ανάπτυξης, ίσως ο μοναδικός, των ορεινών περιοχών. Είναι η διατήρηση και η επαναφορά των παραδοσιακών ασχολιών της υπαίθρου, γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, δενδροκομία, κ.τ.λ. σε συνδυασμό με τον ήπιο (ή εναλλακτικό, όπως συνηθίζεται να λέγεται τελευταία) τουρισμό.
Στα Άγραφα έχουμε ένα από τα πέντε καθαρότερα οικοσυστήματα του πλανήτη, σύμφωνα με την UNESCO, ένα υπέροχο δασωμένο τοπίο στα χαμηλά, απόκρημνες χαράδρες, κόψεις και απότομα βουνά στα ψηλά, έχουμε τέσσερις λίμνες, έχουμε τρία μεγάλα ποτάμια και δεκάδες μικρότερα, έχουμε ιαματικές πηγές και κυρίως έχουμε ένα brandname που λέγεται Άγραφα, που περιμένει να το αξιοποιήσουμε με ήπιους τρόπους προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.
Σε πολλές από τις «μειονεκτικές» περιοχές όπως είναι τα Άγραφα, αυτός ο συνδυασμός των παραδοσιακών ασχολιών με τον εναλλακτικό τουρισμό, μπορεί να αναδειχτεί σε κύρια οικονομική δύναμη και να άρει την οικονομική και κοινωνική απομόνωση. Με τον κατάλληλο προγραμματισμό είναι δυνατό να αποτελέσει βασικό παράγοντα περιφερειακής ανάπτυξης, χωρίς επιπτώσεις στην φυσική και πολιτιστική ταυτότητα. Είναι ίσως ο μοναδικός τρόπος αντιστροφής της πληθυσμιακής συρρίκνωσης και της μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας για κάποιες περιοχές του ορεινού όγκου. Μια τέτοια προοπτική δίνει ευκαιρίες για απασχόληση μέσα από μια αειφόρο εκμετάλλευση ήδη υπαρχόντων φυσικών πόρων, με χαμηλό κόστος δημιουργίας και συντήρησης των υποδομών.
Είναι σε όλους μας γνωστό, ότι αυτό το μοντέλο ανάπτυξης ακολουθείται ήδη με πολύ μεγάλη επιτυχία από πολλές χώρες της Ευρώπης και όχι μόνο (ακόμα και από την Αλβανία). Η περιοχή των Αγράφων, συγκεντρώνει όλες τις δυνατότητες για την προοπτική οικοτουριστικής ανάπτυξης επειδή προσφέρει άφθονες δυνατότητες συντήρησης μονοπατιών και δημιουργίας οικοτουριστικών εγκαταστάσεων για την προσέλκυση επισκεπτών. Η πανίδα και η χλωρίδα υπάρχουν σε μεγάλη ποσότητα και ποικιλία. Η περιοχή διαθέτει πλούσια ιστορική και πολιτιστική παράδοση, αλλά και αξιόλογες παλιές υποδομές, όπως γεφύρια, καλντερίμια, μοναστήρια, ερείπια οικισμών κ.τ.λ..
Ειδικότερα τα Άγραφα προσφέρονται μεταξύ άλλων, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, για:
Περιπατητική περιήγηση μικρών ομάδων, για παρατήρηση πανίδας και χλωρίδας και άλλων αξιοθέατων.
Πεζοπορία στο ορεινό περιβάλλον.
Ορειβασία, σε όλο το ορεινό ανάγλυφο, σε κορυφές, ορθοπλαγιές, φαράγγια, παγωμένα πεδία.
Πολυήμερες πεζοπορικές διασχίσεις (Trekking), τα Άγραφα είναι ιδανική περιοχή γι’ αυτή τη δράση.
Τεχνική αναρρίχηση, σκαρφάλωμα σε απότομα βράχια με τεχνικά μέσα.
Κατάβαση φαραγγιών με χρήση σχοινιών και τεχνικών μέσων (Canyoning)
Διάσχιση ποταμών(Rivertrekking).
Διασχίσεις ποταμών με σκάφη (Rafting-kayak).
Ορεινή ποδηλασία, σε εκατοντάδες χιλιόμετρα δασικών δρόμων.
Άλλες μορφές εναλλακτικών δράσεων με έμφαση στο υγρό στοιχείο, όπως υδροποδήλατο, κανό, βαρκάδα στις λίμνες.
Οι παραπάνω μορφές δραστηριοτήτων ελκύουν όλο και περισσότερους νέους και μεγαλύτερους σε ηλικία αλλά και πολλούς ξένους επισκέπτες, που μπορεί να είναι αυτόνομοι, μέλη μικρών ομάδων ή παρέες, αλλά και μεγαλύτερων, όπως Φυσιολατρικοί και Ορειβατικοί Σύλλογοι.
Επειδή η φύση του εγχειρήματος δεν υπακούει σε διοικητικά όρια και διαχωρισμούς, είναι αναγκαίος ο συντονισμόςτων ενεργειών μεταξύ της κεντρικής διοίκησης, της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, αλλά και συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, συλλόγους και επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
Και φυσικά απαραίτητη προϋπόθεση για να πετύχουν όλες αυτές οι δράσεις, είναι να προστατεύουμε διαχρονικά, ως κόρη οφθαλμού, το ορεινό περιβάλλον από όλους τους πιθανούς κινδύνους, όπως πυρκαγιές, σκουπίδια, λατομεία, λαθροϋλοτομίες, παράνομο κυνήγι, άχρηστους δρόμους στα δάση και στην αλπική ζώνη, υδροηλεκτρικά στα ποτάμια και στα ρέματα και κυρίως ανεμογεννήτριες σε κορυφογραμμές και περιοχές υψηλού κάλλους.
Αυτή είναι η άλλη ανάπτυξη, που ονειρευόμαστε για τα Άγραφα…
* Ο Παντελής Μανώλης είναι πρόεδρος του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου Καρδίτσας.